300.000 tấn thanh long có nguy cơ “bế tắc” đầu ra

Đó là thông tin do ông Nguyễn Ngọc Thạch cung cấp tại Diễn đàn trực tuyến “Kết nối sản xuất và tiêu thụ thanh long” diễn ra vào ngày 6/1.

Trung Quốc vẫn là thị trường chính

Ông Nguyễn Ngọc Thạch, Tổ trưởng Tổ điều hành Diễn đàn kết nối nông sản 970 chia sẻ, hiện nay các cửa khẩu, đường mòn lối mở của các tỉnh phía Bắc buộc phải đóng cửa bởi chính sách "Zero Covid" từ Trung Quốc. Do đó, hàng nghìn xe nông sản, đặc biệt là sản phẩm rau quả vẫn ùn ứ ở cửa khẩu, cùng hàng nghìn lượt xe khác đang phải quay đầu về tìm cách tiêu thụ nội địa.

Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Trần Thanh Nam phát biểu tại Diễn đàn.

Đáng chú ý, ngay trong ngày 5/1, các địa phương có cửa khẩu lớn như Quảng Ninh, Lạng Sơn đều có công văn khẩn thông báo việc tạm dừng hoạt động xuất nhập cảnh và xuất nhập khẩu, khuyến cáo các địa phương, doanh nghiệp tạm dừng đưa hàng hóa lên cửa khẩu.

Trong khi đó, một lượng hàng hóa nông sản rau quả chuẩn bị cho thị trường tết và phục vụ xuất khẩu đang vào mùa vụ thu hoạch, trong đó có thanh long. Theo thống kê ước tính của các tỉnh, hiện có đến 300.000 tấn đang vào vụ và chưa có hướng cụ thể về đầu ra.

Ông Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NN-PTNT) cho biết, trong bối cảnh các Hiệp định Thương mại tự do (FTA) thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, UKVFTA, RCEP đã ký kết thực thi; các quốc gia nhập khẩu đưa ra các quy định ngày càng chặt chẽ về an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật

Rủi ro thiên tai và dịch bệnh động thực vật và dịch bệnh Covid-19 đang đặt ra yêu cầu, thách thức rất lớn đối với hoạt động xuất khẩu các mặt hàng nông sản nói chung, thanh long nói riêng.

Hiện nay, đối với thị trường Trung Quốc, các loại nông sản đang nhập khẩu với số lượng lớn là xoài, nhãn, vải, thanh long, dưa hấu, chuối, chôm chôm, mít và măng cụt. Trong thời gian tới, thị trường này tiếp tục mở cửa nhập khẩu sầu riêng, chanh leo và khoai lang tím…

Thị trường Hàn Quốc, cũng có nhu cầu với một số loại trái cây như dừa, dứa, chuối, xoài và thanh long ruột trắng, rau salad các loại, rau ôn đới, tỏi ớt. Thị trường Nhật Bản, thanh long đỏ và trắng, xoài và vải; Rau gia vị, tía tô, rau cải bó xôi tươi và đông lạnh…

Riêng đối với thanh long, vẫn là mặt hàng hoa quả xuất khẩu chính sang thị trường các nước, đặc biệt là thị trường Trung Quốc. Năm 2021, xuất khẩu thanh long đạt hơn 998 triệu USD, đóng góp tỷ trọng rất lớn trong xuất khẩu. Do đó, trong thời gian tới các địa phương, doanh nghiệp xuất nhập khẩu nên tận dụng tối đa lợi thế của các hiệp định thương mại tự do để đẩy mạnh xuất khẩu mặt hàng này.

Trên cơ sở đó ông Hòa khuyến nghị các doanh nghiệp, nâng cao năng lực và nhận thức trong việc nắm bắt các quy định về kỹ thuật và yêu cầu về SPS của thị trường. Thay đổi cách tiếp cận về an toàn thực phẩm từ việc kiểm tra an toàn sản phẩm cuối cùng sang giám sát tại mọi công đoạn trong toàn bộ chuỗi sản xuất.

Áp dụng các quy trình sản xuất như VietGAP, GlobalGAP..., hài hòa với các tiêu chuẩn chứng nhận theo yêu cầu của thị trường; Tiêu chuẩn hóa quy trình trồng trọt đảm bảo an toàn thực phẩm và nguyên liệu cho ăn tươi và chế biến (tương tự như HACCP); Đầu tư sản xuất sản phẩm có chất lượng cao, sản phẩm đặc sản, chỉ đẫn địa lý, sản phẩm hữu cơ…

Cần xuất khẩu bằng đường biển

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt cho biết, 17 loại quả có diện tích lớn nhất (trên 20 nghìn ha/loại) hiện chiếm hơn 90% tổng diện tích và 94% tổng sản lượng cây ăn quả cả nước.

Trong đó, chuối có diện tích lớn nhất (151,8 nghìn ha), xoài (111,8 nghìn ha), bưởi (105,8 nghìn ha), cam, nhãn, vải, thanh long, sầu riêng, mít (trên 50 - dưới 100 nghìn ha mỗi loại), dứa, chanh, chôm chôm, na/mãng cầu, quýt, ổi, bơ (trên 20 - dưới 50 nghìn ha mỗi loại).

Hàng năm, sản lượng thanh long đạt gần 1,4 tấn.

Với riêng thanh long, sản lượng của Việt Nam khoảng gần 1,4 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, sản lượng này lại không phân bố đều. Cụ thể, Quý I khoảng 300.000 tấn, Quý II khoảng 150.000 tấn, Quý III khoảng 400.000 tấn, và Quý IV khoảng 500.000 tấn. Như vậy, Quý IV và I tập trung khoảng 60% sản lượng.

Thanh long được trồng chủ yếu ở 3 tỉnh Bình Thuận (khoảng 34.000 ha), Long An (khoảng 12.000 ha) và Tiền Giang (khoảng 10.000 ha). Sản lượng của 3 tỉnh này chiếm hơn 80% tổng sản lượng thanh long cả nước.

“Cần một diễn đàn riêng cho thanh long, để tìm đường hướng giải quyết căn cơ cho thanh long Việt Nam”, ông Tùng nói.

Theo ông Nguyễn Khắc Huy, Giám đốc Công ty Hoàng Phát Fruit, bên phía Trung Quốc đã nhiều lần cảnh báo Việt Nam về việc nên xuất khẩu thanh long theo đường chính ngạch.

Thế nhưng, các doanh nghiệp Việt Nam không nghe theo khuyến cáo và chỉ xuất đi đường bộ chứ không xuất theo đường biển. Từ đó dẫn tới việc khó khăn trong xuất khẩu thanh long hiện nay do Trung Quốc thực hiện “Zero Covid”.

Do đó, ông Nguyễn Khắc Huy khuyến cáo các doanh nghiệp cần giải quyết vấn đề thiếu vỏ container để chuyển qua hình thức xuất khẩu qua đường biển. Bên cạnh đó, các đơn vị cần khắc phục vấn đề có virus SARS-CoV-2 trên quả thanh long và các thùng hàng.

Ngoài ra, hiện nay việc xuất khẩu trái cây sang các thị trường khó tính như Nhật Bản hay Hàn Quốc có quy định rất nghiêm ngặt về vấn đề dư lượng thuốc BVTV. Thời điểm hiện tại, Trung Quốc vẫn chưa có những quy định này nhưng Việt Nam cần lưu ý, để đến lúc Trung Quốc đưa ra yêu cầu vẫn sẵn sàng đáp ứng được.

“Trung Quốc là đất nước có kinh tế phát triển top đầu và dân số lớn nhất thế giới. Việt Nam xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc với số lượng vô cùng lớn. Người dân và doanh nghiệp Việt Nam cần đáp ứng được yêu cầu phía bạn đặt ra chứ mình không thể yêu cầu ngược lại phía bạn”, ông Nguyễn Khắc Huy phân tích.

Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Trần Thanh Nam bộc bạch, Trung Quốc là thị trường lớn, quy định cao. Chính vì vậy bên phía Việt Nam cần xác định nâng cao năng lực đáp ứng tiêu chuẩn, quy chuẩn là vấn đề quan trọng số 1 hiện nay. Đồng thời, chúng ta cần thay đổi tư duy “quá phụ thuộc vào một thị trường” sang tư duy “đa dạng thị trường”.

Mai Chiến