Khai thông tín dụng vi mô phục vụ chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản

Ngày 28/7, tại Hà Nội, Diễn đàn kết nối nông sản 970 với chủ đề “Khai thông tín dụng vi mô phục vụ chuỗi liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ nông sản cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ và HTX” đã được tổ chức.

HTX khó tiếp cận chính sách tín dụng

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Nguyễn Ngọc Thạch, Tổ trưởng Tổ Điều hành Diễn đàn cho biết, trong những năm qua, vai trò của các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hợp tác xã (HTX) đã từng bước được khẳng định với những đóng góp hết sức to lớn trong tiến trình phát triển kinh tế xã hội.

Ông Nguyễn Ngọc Thạch phát biểu tại Diễn đàn

Mặc dù vậy, các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt là kinh tế tập thể trong đó nòng cốt là các HTX vẫn chưa phát huy được hết tiềm năng, lợi thế, cũng như sự kỳ vọng vào sứ mệnh của khu vực kinh tế này.

Có rất nhiều nguyên nhân đã được nhận diện, đề cập, phân tích, trong đó một nguyên nhân được nhấn mạnh là thiếu nguồn lực và khả năng tiếp cận nguồn vốn của các doanh nghiệp vừa và nhỏ, HTX.

Theo ông Thạch, trong Nghị quyết 20 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, ngày 16/6 đã chỉ ra nhiều tồn tại, thách thức, trong đó có thách thức về nguồn vốn và tín dụng. Nghị quyết nêu rõ, phát triển kinh tế tập thể cả về số lượng và chất lượng, phấn đấu đến 2030 có 140.000 tổ hợp tác, trên 60% tổ chức này có lãi khá, ít nhất 50% tổ chức tham gia liên kết theo chuỗi giá trị.

Trong nhóm giải pháp về cơ chế chính sách, Nghị quyết 20 cũng đã giành một mục về chính sách tài chính và chính sách tín dụng, trong đó nhấn mạnh việc nâng cấp khả năng tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng và năng lực thực hiện tín dụng nội bộ của các HTX, các chuỗi liên kết.

Tại Diễn đàn, ông Nguyễn Tiến Định, đại diện Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn thông tin, đến tháng 6/2020, cả nước có tất cả 18.795 HTX nông nghiệp, chiếm 70% tổng số các loại hình HTX cả nước, thu hút 3,2 triệu thành viên, vốn bình quân cho mỗi HTX khoảng 1,5 tỷ đồng.

Có khoảng 2.000 HTX nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (hơn 10%), hơn 1.000 HTX là chủ thể OCOP, 37% tham gia liên kết tiêu thụ nông sản cho bà con nông dân. Có thể thấy rằng với những yêu cầu, vị trí quan trọng, hiệu quả và số lượng của HTX cần phát triển mạnh hơn nữa cả về số lượng, thành viên và doanh thu.

Theo ông Định, thực tế ngân sách đầu tư cho khu vực kinh tế tập thể HTX còn khá hạn chế. Trong khi đó tình hình góp vốn của thành viên vào HTX chỉ ở mức bình quân 600 triệu đồng/HTX, nhiều thành viên góp ít vốn hoặc thâm chí là không góp vốn dù trong luật HTX có quy định. Khoảng 1.200 HTX có tín dụng nội bộ và huy động từ quỹ nhân dân chủ yếu để giải quyết các hoạt động phi nông nghiệp.

“Tổng dư nợ đến năm 2021 của HTX nông nghiệp đạt 6.000 tỷ đồng và chỉ khoảng 7.000 HTX được hỗ trợ quỹ tín dụng, 3,7% được tiếp cận tín dụng hàng năm. Đây là con số rất khiêm tốn. Mỗi năm chỉ khoảng 45 HTX nông nghiệp được ưu đãi tín dụng từ quỹ phát triển”, ông Định cho hay.

Ông Định cũng chỉ ra một số hạn chế trong chính sách tín dụng cho HTX như thiếu quy định về số vốn bắt buộc phải đóng góp đối với các thành viên của HTX, có nhiều thành viên có tiềm lực kinh tế lại bị hạn chế góp vốn không quá 20% theo Luật HTX năm 2012, tiếp cận chính sách tín dụng thương mại khó khăn do HTX không có tài sản thế chấp, hồ sơ dự án không khả thi, sổ sách tài chính chưa rõ ràng, hiệu quả hoạt động hạn chế…

Theo ông Định, khó khăn tiếp cận ngân hàng thương mại có thể dẫn đến nhiều hệ quả như các HTX không được khuyến khích đầu tư chế biến mà chỉ có thể tập trung thu gom; năng suất, hiệu quả sản xuất kinh doanh thấp, không khuyến khích nông dân, tạo áp lực cho doanh nghiệp liên kết, hạn chế chuỗi liên kết, và đặc biệt là hình thành bẫy tín dụng hay tín dụng đen trong phát triển ở khu vực nông thôn.

Sớm hoàn thiện cơ chế cho vay

Nhiều doanh nghiệp, HTX mong muốn các ngân hàng cần đơn giản hóa thủ tục cho vay

Ông Nguyễn Đức Hải, Phó Tổng giám đốc Ngân hàng Chính sách xã hội cho biết: Ngân hàng Chính sách xã hội cũng là một tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, đây là một tổ chức tín dụng đặc thù bởi các đối tượng và chính sách tín dụng theo chỉ định của Chính phủ, chủ yếu là hỗ trợ tín dụng cho hộ nghèo, hộ cận nghèo, đối tượng chính sách, học sinh sinh viên, người có công và đồng bào dân tộc thiểu số.

Với dư nợ hiện nay là 273.000 tỷ đồng, nhưng với đối tượng doanh nghiệp nhỏ, vừa và HTX, trong gần 20 năm hoạt động, Ngân hàng Chính sách xã hội cho vay rất hạn chế.

Theo ông Hải, hiện nay Ngân hàng Chính sách xã hội chỉ có chính sách cho vay hỗ trợ tạo việc làm, duy trì và mở rộng việc làm và phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số là các doanh nghiệp và hợp tác xã có thể tham gia để phát triển sản xuất theo chuỗi và phát triển vùng dược liệu quý. Tuy nhiên, 2 chính sách này hiện mới dừng lại ở Nghị định hướng dẫn của Chính phủ.

"Chúng tôi đang tiếp tục phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan cũng như Ngân hàng Nhà nước để hoàn thiện cơ chế hướng dẫn cho vay", ông Hải chia sẻ.

Tuy nhiên, ông Hải nhấn mạnh, không phải tất cả doanh nghiệp hoặc HTX đều được tiếp cận với chính sách này. Bởi đây là chính sách tín dụng phục vụ cho phát triển kinh tế xã hội vùng dân tộc thiểu số.

Ví dụ, để được vay vốn phát triển theo chuỗi giá trị thì các doanh nghiệp, HTX phải sử dụng tối thiểu từ 70% lao động là người dân tộc thiểu số. Thứ hai, nếu vay vốn để phát triển vùng dược liệu quý thì doanh nghiệp, HTX phải sử dụng tối thiểu 50% lao động là người đồng bào dân tộc thiểu số và tham gia dự án phát triển vùng dược liệu quý hoặc dự án trung tâm nhân giống, bảo tồn, phát triển dược liệu quý.

Ngoài việc chưa minh bạch tài chính, đa số doanh nghiệp chưa có phương án sản xuất kinh doanh khả thi. Nếu có phương án sản xuất kinh doanh khả thi, có khả năng tăng trưởng tốt, công nghệ tốt… thì nhiều doanh nghiệp sẵn sàng "nhảy vào" hỗ trợ.

Ông Lâm Quốc Tuấn, Giám đốc HTX Vĩnh Tiến Hưng Hội (Bạc Liêu) mong muốn: Ngân hàng Nhà nước cần hướng dẫn, chỉ đạo các ngân hàng thương mại cổ phần, Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển nông thôn (Agribank) và Ngân hàng Chính sách xã hội để khi các HTX, hộ sản xuất kinh doanh đã được Agribank và Ngân hàng Chính sách duyệt vay vốn được thụ hưởng hỗ trợ 2% lãi suất.

Bởi, để được hưởng hỗ trợ này, các HTX, hộ kinh doanh phải tiếp tục bổ sung các thủ tục, chứng từ, hóa đơn để ngân hàng thẩm định. Đối với các đơn vị có Ban Giám đốc, kế toán thì không có gì khó khăn, nhưng đối với các hộ sản xuất, kinh doanh thì không thể đủ khả năng làm việc đó, nhất là bà con mua vật tư nông nghiệp, hàng hóa từ các đại lý trong vùng thì không thể cung cấp được hóa đơn thuế giá trị gia tăng.

"Mong Ngân hàng Nhà nước, các ngân hàng thương mại cổ phần xem xét lại để đơn giản hóa các thủ tục", ông Tuấn đề xuất.

Ông Nguyễn Quốc Toản, Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường Nông sản (Bộ NN-PTNT) chia sẻ: Vai trò của nông nghiệp, nông dân, nông thôn được khẳng định. Nhu cầu tín dụng, giải quyết các vấn đề liên quan đến thể chế, nông dân, nông thôn là nhu cầu bức thiết. Trong những năm qua tốc độ tăng trưởng dư nợ tín dụng bình quân là 12,77% và tín dụng nông sản phục vụ xuất khẩu chủ lực (lúa gạo, rau quả, cà phê.. chiếm 40%), có 80 tổ chức tín dụng, 1.200 quỹ tín dụng nhân dân đã vào cuộc đồng hành cùng doanh nghiệp, bà con nông dân trong những năm qua, thể hiện sự quan tâm của Chính phủ đối với ngành nông nghiệp. Trong đó, cho vay nông nghiệp, tập trung sản xuất là 60% dư nợ, cho vay vào thu mua tiêu thụ khoảng 17%, cho vay vào chế biến khoảng 13%. Tỷ lệ này trong thời kỳ mới theo Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn mới tập trung vào khâu giá trị gia tăng. “Cần thay đổi về mặt kết cấu để đáp ứng trực diện hơn vào các khu vực trọng yếu tạo giá trị; cần đáp ứng nhu cầu vốn nhiều hơn so với quy mô của các HTX; tiếp cận vốn vay ưu đãi do số lượng giải ngân hiện nay chỉ ở mức khiêm tốn 12,68%”, ông Toản kiến nghị.

Mai Chiến