![]() |
Khói, bụi, nước thải... đều là kẻ thù của môi trường |
Ô nhiễm môi trường tại các làng nghề thường xuất phát từ nhiều nguồn khác nhau, tùy thuộc vào đặc thù của từng ngành nghề. Các hoạt động sản xuất như nhuộm vải, thuộc da, chế biến gỗ, tái chế kim loại, sản xuất gốm sứ, thực phẩm… đều có thể thải ra các chất ô nhiễm độc hại vào không khí, nguồn nước và đất. Khói bụi, khí thải chứa các chất độc như SO2, NOx, CO, các hạt kim loại nặng, chất hữu cơ bay hơi (VOCs) gây ô nhiễm không khí, ảnh hưởng đến hệ hô hấp và sức khỏe tim mạch của người dân.
Nước thải chưa qua xử lý hoặc xử lý không đạt tiêu chuẩn chứa các chất hữu cơ, kim loại nặng, hóa chất độc hại xả trực tiếp vào ao hồ, sông ngòi gây ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng đến hệ sinh thái thủy sinh và nguồn nước sinh hoạt. Chất thải rắn, bao gồm cả chất thải nguy hại, nếu không được thu gom và xử lý đúng cách sẽ gây ô nhiễm đất, thẩm thấu các chất độc vào nguồn nước ngầm.
Để khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường tại các làng nghề, cần có một giải pháp tổng thể và đồng bộ, với sự tham gia của cả chính quyền, doanh nghiệp, cộng đồng và bản thân những người làm nghề. Quy hoạch lại các làng nghề theo hướng tập trung, có khu sản xuất riêng biệt với khu dân cư, có hệ thống xử lý chất thải chung là một bước đi quan trọng. Việc quy hoạch sẽ giúp dễ dàng quản lý, giám sát và đầu tư vào hệ thống xử lý ô nhiễm tập trung, giảm thiểu tình trạng ô nhiễm cục bộ tại các khu dân cư.
Ứng dụng công nghệ sản xuất sạch hơn là một giải pháp căn cơ để giảm thiểu ô nhiễm từ nguồn. Các làng nghề cần được khuyến khích và hỗ trợ chuyển đổi sang các quy trình sản xuất tiên tiến, sử dụng nguyên liệu thân thiện với môi trường, tiết kiệm năng lượng và tài nguyên. Ví dụ, trong ngành nhuộm vải có thể sử dụng các loại thuốc nhuộm tự nhiên, công nghệ nhuộm tiết kiệm nước; trong ngành chế biến gỗ có thể sử dụng các loại sơn không độc hại, hệ thống hút bụi hiệu quả; trong ngành tái chế có thể áp dụng các quy trình khép kín, giảm thiểu chất thải. Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ về vốn, chuyển giao công nghệ và đào tạo để giúp các cơ sở sản xuất trong làng nghề tiếp cận và ứng dụng các công nghệ sạch hơn.
Xây dựng và nâng cấp hệ thống xử lý chất thải là một yếu tố then chốt để ngăn chặn ô nhiễm môi trường. Đối với nước thải, cần xây dựng các trạm xử lý nước thải tập trung hoặc khuyến khích các cơ sở sản xuất đầu tư hệ thống xử lý nước thải cục bộ đạt tiêu chuẩn trước khi thải ra môi trường. Đối với khí thải, cần lắp đặt các thiết bị lọc bụi, khử mùi, xử lý khí thải độc hại. Đối với chất thải rắn, cần có hệ thống thu gom, phân loại và xử lý chất thải hiệu quả, ưu tiên tái chế và xử lý an toàn đối với chất thải nguy hại.
Tăng cường công tác quản lý và giám sát môi trường tại các làng nghề là vô cùng quan trọng. Các cơ quan chức năng cần thường xuyên kiểm tra, giám sát việc tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường của các cơ sở sản xuất, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Cần xây dựng cơ chế phối hợp giữa các cấp chính quyền, các sở ban ngành và cộng đồng trong việc giám sát và bảo vệ môi trường làng nghề.
Nâng cao nhận thức và trách nhiệm bảo vệ môi trường cho người dân và các cơ sở sản xuất trong làng nghề là một yếu tố bền vững để giải quyết vấn đề ô nhiễm. Cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục về tác hại của ô nhiễm môi trường và các biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu ô nhiễm. Khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường, giám sát hoạt động sản xuất của các cơ sở trong làng nghề.
Phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn trong làng nghề cũng là một hướng đi tiềm năng. Mô hình này tập trung vào việc tái sử dụng, tái chế chất thải, biến chất thải thành nguyên liệu đầu vào cho các quy trình sản xuất khác, từ đó giảm thiểu lượng chất thải ra môi trường và tạo ra giá trị kinh tế mới. Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng và các tổ chức xã hội vào công tác bảo vệ môi trường làng nghề. Các tổ chức cộng đồng có thể đóng vai trò là cầu nối giữa người dân, chính quyền và các cơ quan chức năng, giúp nâng cao tiếng nói của người dân trong việc bảo vệ môi trường và giám sát hoạt động của các cơ sở sản xuất.
Hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho các làng nghề chuyển đổi sang mô hình sản xuất thân thiện với môi trường là một yếu tố không thể thiếu. Nhà nước cần có các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, hỗ trợ vốn vay, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực để khuyến khích các làng nghề đầu tư vào bảo vệ môi trường. Cuối cùng, xây dựng các tiêu chuẩn môi trường cụ thể cho từng ngành nghề trong làng nghề là cần thiết để có cơ sở đánh giá và quản lý hiệu quả. Các tiêu chuẩn này cần được xây dựng dựa trên đặc thù của từng ngành nghề, điều kiện kinh tế xã hội của địa phương và các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường.
Khắc phục ô nhiễm môi trường từ các làng nghề là một quá trình lâu dài và đòi hỏi sự nỗ lực chung của cả hệ thống chính trị, các cấp chính quyền, cộng đồng doanh nghiệp và người dân. Bằng việc áp dụng các giải pháp đồng bộ và hiệu quả, chúng ta có thể giải bài toán khó này, bảo vệ môi trường sống, sức khỏe cộng đồng và đảm bảo sự phát triển