Chuối tươi Việt Nam rộng đường sang Trung Quốc

Nghị định thư về xuất khẩu chuối tươi của Việt Nam sang Trung Quốc được coi như “visa” để quả chuối của nước ta rộng đường sang đất nước tỷ dân này.

Cơ hội cho quả chuối Việt Nam

Bộ NN-PTNT và Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã ký Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật quả chuối tươi xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc. Đây được xem là cơ hội để người nông dân nước ta có thêm giá trị gia tăng, nâng cao thu nhập và từng bước tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Hiện nay, diện tích chuối cả nước khoảng 154.000 ha, sản lượng hơn 2,3 triệu tấn. Ảnh: Mai Chiến

Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan cho hay: Nghị định thư sẽ đảm bảo việc xuất khẩu chuối chính thức, ổn định bền vững, đồng thời đảm bảo đầu ra và giá cả ổn định; giảm tỷ lệ kiểm tra kiểm dịch thực vật tại cửa khẩu nếu người dân, doanh nghiệp thực hiện tốt.

Ngoài ra, khi sản xuất ra các sản phẩm chuối đi chính ngạch, nông sản này sẽ được tiêu chuẩn hóa, tạo động lực thúc đẩy sản xuất hàng hóa quy mô lớn, giúp hoạt động xuất khẩu trở nên bền vững, lâu dài cả cho người xuất khẩu lẫn vùng trồng chuối.

"Người ta nói buôn có bạn, bán có phường, Nghị định thư về chuối giống như một chất xúc tác, giúp bà con mình tổ chức lại sản xuất, làm ăn quy củ hơn, bài bản hơn", Bộ trưởng Hoan tâm sự.

Theo Bộ trưởng, Trung Quốc không còn là thị trường dễ tính. Do đó, nếu quả chuối Việt Nam chiếm lĩnh được thị trường 1,4 tỷ dân, thì nền nông nghiệp nước nhà sẽ có thêm kinh nghiệm và thời cơ để tiếp cận, mở cửa nhiều thị trường khó tính khác trong tương lai.

Cục Trồng trọt cho biết, chuối là cây ăn quả có diện tích, sản lượng lớn nhất trong sản xuất cây ăn quả nước ta, với tốc độ tăng trưởng khá ổn định, liên tục trong nhiều năm qua.

Hiện nay, diện tích chuối cả nước khoảng 154.000 ha, sản lượng hơn 2,3 triệu tấn (chiếm khoảng 14,5% về diện tích cây ăn quả cả nước). Tại phía Bắc, diện tích chuối ước đạt 70,3 nghìn ha, sản lượng 1,2 triệu tấn; toàn miền Nam có 83,8 nghìn ha, sản lượng 1,1 triệu tấn.

Trong thời gian tới, Cục Trồng trọt định hướng phát triển khoảng 165.000 - 175.000 ha chuối, sản lượng 2,6 - 3 triệu tấn. Để phát triển hiệu quả, bền vững cây chuối, cần tiếp tục nghiên cứu chọn tạo, tăng cường sử dụng các giống có năng suất cao, chất lượng tốt, kháng bệnh (nhất là bệnh vàng lá Panama).

Bên cạnh đó, cần phục tráng giống, chuyển giao các giống chuối đặc sản gắn với chương trình phát triển sản phẩm OCOP ở các địa phương. Áp dụng đồng bộ các quy trình sản xuất tiến tiến, hữu cơ, an toàn trong sản xuất; chú trọng kỹ thuật bao buồng, kỹ thuật trồng xen, chống đổ và đẩy mạnh cơ giới hóa trong sản xuất chuối tập trung.

Ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam cho hay, việc tăng cường ký kết Nghị định thư giúp minh bạch hóa thị trường, giảm những tồn tại về tình trạng mù mờ thông tin, cũng như xuất khẩu tiểu ngạch.

Thúc đẩy từ người canh tác, các vùng trồng, cơ sở đóng gói và doanh nghiệp thương mại sản xuất theo quy chuẩn. Ngoài ra, giúp nông sản Việt Nam sẽ từng bước nâng cao được chất lượng, gia tăng về giá trị, cũng như đáp ứng được yêu cầu truy xuất nguồn gốc, vệ sinh an toàn thực phẩm, đồng thời có cơ hội tiếp cận với những thị trường khó tính.

Xuất khẩu chuối sang Trung Quốc liên tục tăng thời gian qua. Cụ thể, khối lượng chuối được thực hiện kiểm dịch thực vật là trên 430 nghìn tấn (năm 2020), 574 nghìn tấn (năm 2021) và 591 nghìn tấn (9 tháng đầu năm 2022).

Thống kê của Tổng cục Hải quan cho thấy, sau 8 tháng năm 2022, giá trị xuất khẩu chuối đạt 237 triệu USD, tăng 28% so với cùng kỳ năm 2021.

Thị trường xuất khẩu chính của chuối, cũng như nhiều loại quả tươi khác của Việt Nam, được dự báo tiếp tục là Trung Quốc. Riêng với quả chuối tươi, nông sản của Việt Nam được đánh giá là giàu sức cạnh tranh bởi diện tích trồng chuối tại quốc gia tỷ dân có xu hướng giảm, cộng thêm chi phí sản xuất ngày càng cao.

Tất cả vùng trồng phải sản xuất theo GAP

Nghị định thư nói rõ, tất cả vùng trồng đã đăng ký xuất khẩu sang Trung Quốc phải xây dựng hệ thống quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc, áp dụng Thực hành nông nghiệp tốt (GAP) ví dụ như duy trì các điều kiện vệ sinh vùng trồng và cách xa nguồn ô nhiễm, loại bỏ những quả rụng và thối.

Phải thực hiện chương trình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), bao gồm giám sát sinh vật gây hại, phòng trừ bằng cơ học, hóa học hoặc sinh học; bao quả trong quá trình sinh trưởng; thu hoạch trước khi quả chín và các biện pháp phòng chống sinh vật gây hại khác...

Diện tích canh tác chuối xuất khẩu phải được quản lý chặt chẽ. Ảnh: Mai Chiến

Theo Tiêu chuẩn quốc tế về các biện pháp kiểm dịch thực vật số 6 (ISPM 6), Bộ NN-PTNT phải áp dụng quy trình quản lý để tổ chức các hoạt động giám sát vùng trồng đối với các loài đối tượng kiểm dịch thực vật mà Trung Quốc quan tâm trong cả năm. Để giám sát và thu thập sinh vật gây hại, ngoài biện pháp kiểm tra bằng mắt thường, phải áp dụng thêm một số biện pháp hóa - lý.

Kiểm tra sự xuất hiện của các loài rệp sáp mềm trên trái, thân và lá định kỳ ít nhất 15 ngày/lần từ khi chuối ra hoa đến khi thu hoạch.

Trong trường hợp phát hiện thấy các loài đối tượng kiểm dịch thực vật hoặc các triệu chứng các loài đó, cần áp dụng ngay các biện pháp phòng trừ, bao gồm biện pháp hóa học, cơ học và sinh học để đảm bảo chuối xuất khẩu sang Trung Quốc không bị nhiễm đối tượng kiểm dịch thực vật mà Trung Quốc quan tâm. Các biện pháp quản lý toàn diện đối với những loài dịch hại này phải được Bộ NN-PTNT phê duyệt và Bộ NN-PTNT cung cấp cho Tổng cục Hải Quan Trung Quốc theo yêu cầu trước khi bắt đầu thương mại.

Các hoạt động giám sát và phòng trừ sinh vật gây hại phải được thực hiện theo hướng dẫn của nhân viên kỹ thuật am hiểu về lĩnh vực kiểm dịch thực vật và nhân viên kỹ thuật phải được Bộ NN-PTNT hoặc đơn vị do Bộ NN-PTNT ủy quyền tập huấn.

Tất cả vùng trồng phải lưu giữ hồ sơ giám sát và phòng trừ sinh vật gây hại; hồ sơ này sẽ được cung cấp cho Tổng cục Hải Quan Trung Quốc khi có yêu cầu. Hồ sơ phòng trừ sinh vật gây hại bằng biện pháp hóa học phải ghi các thông tin cụ thể bao gồm tên thuốc, hoạt chất, ngày sử dụng và liều lượng sử dụng trong quá trình sinh trưởng phát triển.

Cơ sở đóng gói có nền cứng được vệ sinh sạch sẽ, có khu chứa nguyên liệu và kho thành phẩm. Các khu xử lý, bảo quản và khu chức năng phải riêng biệt, được bố trí hợp lý và tách biệt với khu vực sinh hoạt.

Trong quá trình đóng gói, quả phải được lựa chọn, phân loại và làm sạch để loại bỏ quả bị bệnh, thối hoặc biến dạng, lá, tàn dư thực vật và đất. Chải hoặc làm sạch bề mặt quả bằng súng áp suất cao để loại bỏ hiệu quả rệp sáp, trứng và bào tử nấm gây bệnh bám trên bề mặt quả. Trong trường hợp cần thiết, có thể lau bằng khăn bông mềm bề mặt quả, đặc biệt là phần cuống và các bộ phận khác.

Vật liệu đóng gói phải sạch, vệ sinh, chưa qua sử dụng và tuân thủ các yêu cầu về vệ sinh và sức khỏe cây trồng của Trung Quốc. Vật liệu đóng gói bằng gỗ phải tuân thủ Tiêu chuẩn quốc tế về các biện pháp kiểm dịch thực vật số 15 (ISPM 15).

Trong trường hợp cần bảo quản, quả tươi phải được đưa vào kho riêng biệt để ngăn ngừa tái nhiễm sinh vật gây hại. Trên mỗi hộp phải ghi nhãn bằng tiếng Trung hoặc tiếng Anh, gồm tên loại quả, nước xuất khẩu, địa điểm sản xuất (tỉnh), mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói... Đồng thời, trên mỗi hộp và kiện hàng phải ghi dòng chữ “Exported to the People’s Republic of China” hoặc dòng chữ “输往中华人民共和国”.

Trước khi xếp hàng, container chứa chuối xuất khẩu sang Trung Quốc phải được làm sạch. Container phải được niêm phong và đảm bảo nguyên vẹn khi đến cửa khẩu nhập của Trung Quốc.

Cơ sở đóng gói phải xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc để đảm bảo quả tươi xuất khẩu sang Trung Quốc có thể truy xuất ngược đến vùng trồng đã được cấp mã số, bao gồm thông tin ngày sản xuất, đóng gói, tên hoặc mã số vùng trồng, ngày xuất khẩu, khối lượng xuất khẩu, nước nhập khẩu, số container và các thông tin khác.

Mai Chiến