Sri Lanka tham vọng 100% nông nghiệp hữu cơ và nguyên nhân thực sự khiến nền kinh tế sụp đổ (bài 1)

Quốc gia nam Á – Sri Lanka đã rơi vào tình trạng sụp đổ nền kinh tế sau khi theo đuổi tham vọng trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới có nền nông nghiệp hoàn toàn hữu cơ. Tuy nhiên, nguyên nhân sâu xa có thực chất vì "giấc mơ" 100% nông nghiệp hữu cơ?

Nền kinh tế Sri Lanka sụp đổ có phải vì theo đuổi nông nghiệp hữu cơ 100%?

Theo thống kê của Ngân hàng thế giới (WB), Sri Lanka có GDP khoảng 85 tỷ USD. Trong vài năm qua, đóng góp của ngành nông nghiệp vào GDP của Sri Lana có xu hướng tăng lên. Theo báo cáo mới nhất, ngành nông nghiệp chiếm khoảng 9% tổng GDP của Sri Lanka. 

Các loại cây trồng chính là gạo, chè, dừa, cao su, ngô, lúa mì, khoai tây, ớt và đậu. 52% tổng kim ngạch xuất khẩu dựa trên hàng may mặc và các sản phẩm dệt may. Chè chiếm 17% tổng kim ngạch xuất khẩu và 53,3% kim ngạch xuất khẩu nông sản. Chè đã đóng góp hàng năm khoảng 1,3 tỷ đô la cho xuất khẩu của đất nước trước khi khủng hoảng kinh tế xảy ra ở Sri Lanka. Phần còn lại của xuất khẩu chủ yếu là: cá, cao su, đá quý và gia vị…

Tuy nhiên, quyết định chuyển sang sản xuất nông nghiệp hữu cơ đã làm đình trệ việc sản xuất nhiều loại cây nông nghiệp, điều này càng làm trầm trọng thêm những khó khăn kinh tế của Sri Lanka. Do đó, đang có một cuộc điều tra xem liệu nông nghiệp hữu cơ có phải là một kỹ thuật dẫn đến hậu quả kinh tế bất lợi cho một quốc gia, hay có điều gì sai trái trong quy hoạch và chiến lược khiến nông nghiệp hữu cơ không hiệu quả đối với Sri Lanka. Qua đó có thể xác định nông nghiệp hữu cơ còn hữu ích hay không trong thói quen sống ngày nay sau những gì đã xảy ra tại Sri Lanka.

Vào tháng 6/2022, Thủ tướng Sri Lanka, ông Ranil Wickremesinghe đã buộc phải thừa nhận sự sụp đổ của nền kinh tế đất nước trước Quốc hội khiến nước này không đủ chi trả cho những nhu yếu phẩm. 

Sau đó, khi điều tra về thảm họa kinh tế, người ta đã xác định được nhiều nguyên nhân đẩy đất nước vào tình trạng hỗn loạn. Một trong những lý do là chính sách theo đuổi nông nghiệp hữu cơ. Tổng thống Gotabaya Rajapaksa có một mục tiêu đầy tham vọng là biến Sri Lanka thành quốc gia đầu tiên trên thế giới có 100% nông nghiệp là nông nghiệp hữu cơ. Ông đã sử dụng phương châm này trong chiến dịch tranh cử năm 2019.

Sụp đổ nền kinh tế khiến Sri Lanka rơi vào tình trạng thiếu lương thực, năng lượng

Vài tháng sau khi trở thành tổng thống Sri Lanka vào tháng 11/2019, ông Gotabaya Rajapaksa đã áp đặt lệnh cấm hoàn toàn việc nhập khẩu thuốc trừ sâu và phân bón tổng hợp vào ngày 26/4/2021.

Một năm sau, Sir Lanka đã phải đối mặt với những cuộc khủng hoảng thiếu hụt nguồn cung. Sản lượng gạo giảm xuống 20% ​​buộc Sri Lanka phải nhập khẩu gạo bằng cách chi 450 triệu USD để đáp ứng nhu cầu. Hơn nữa, giá gạo tăng lên đến 50%.

Ngành chè là nguồn thu ngoại tệ chính của Sri Lanka đã bị thiệt hại tài chính 450 triệu USD. Chính phủ phải trả một số tiền đáng kể cho nông dân và trợ cấp để bù đắp thiệt hại do năng suất thấp. Theo một báo cáo về chính sách đối ngoại, khoảng nửa triệu người Sri Lanka đã phải sống dưới mức nghèo khổ sau đại dịch COVID-19 và các cuộc khủng hoảng kinh tế của Sri Lanka trầm trọng hơn là khủng hoảng nông nghiệp. 

Hơn nữa, theo báo cáo của WFP (Chương trình Lương thực Thế giới) vào tháng 7/2022, trung bình cứ mười người ở Sri Lanka có ba người không sử dụng an toàn về thực phẩm, đồng nghĩa với việc có khoảng 6,26 triệu người dân Sri Lanka nằm trong số này. Liên Hợp Quốc ước tính, khoảng 4/5 người dân Sri Lanka đã bắt đầu bỏ bữa vì không đủ tiền ăn. Hàng loạt gia đình đang phải trông chờ tiếp tế gạo từ chính phủ, cũng như các quỹ từ thiện và người hảo tâm.

Theo số liệu của Chính phủ Sri Lanka, lạm phát trong tháng 6/2022 của nước này lên tới 54,6%, trong đó chi phí vận tải tăng 123%, thực phẩm tăng 80%. Để đối phó lạm phát, Sri Lanka có cả kế hoạch ngừng in tiền.

Nhiều ý kiến đổ lỗi cho nông nghiệp hữu cơ gây ra khủng hoảng kinh tế ở Sri Lanka. Tuy nhiên thực tế cho thấy có rất nhiều lý do dẫn đến sự sụp đồn này, từ quản lý yếu kém của Chính phủ, du lịch, sự can thiệp của nước ngoài, tội phạm kinh tế, vi phạm nhân quyền và khan hiếm dự trữ ngoại hối…

Hà Dũng