Tết sớm ở làng bánh chưng nổi tiếng Phú Thọ

Từ lâu, bánh chưng đã được coi là món ăn phổ biến trong cuộc sống hàng ngày và là lễ vật không thể thiếu dâng cúng tổ tiên mỗi dịp Tết đến xuân về. Nhắc tới thương hiệu bánh chưng Cát Trù, người ta thường nhớ đến câu chuyện hoàng tử Lang Liêu thời Hùng Vương nhờ sự thông minh, tài trí đã được vua cha truyền lại ngôi báu.

Gia đình bà Nguyễn Thị Ảnh đang đang bật chuyển bị hàng cho khách dịp Tết.

Nghề làm bánh chưng ở Cát Trù, xã Hùng Việt, huyện Cẩm Khê (Phú Thọ) đã có từ rất lâu đời. Lâu đến nỗi những người làm bánh có thâm niên trong xã cũng không nhớ nổi, chỉ biết rằng, xưa kia, bánh chưng Cát Trù đã có mặt ở khắp các chợ quê, được mọi người ưa chuộng.

Trải qua những thăng trầm, biến cố, nghề làm bánh chưng ở Cát Trù cũng có nhiều thay đổi.

Bà Nguyễn Thị Ảnh, chủ cơ sở bánh chưng Chính Ảnh nổi tiếng, 7 lần đoạt giải cao trong hội thi làm bánh dâng các Vua Hùng chia sẻ: "Chúng tôi luôn rất tự hào bởi vào ngày Giỗ Tổ hàng năm, bánh chưng của cơ sở làm ra thường được lựa chọn đưa vào mâm lễ dâng lên các Vua Hùng".

Theo bà Ảnh, cứ bắt đầu tầm khoảng từ ngày 15/12 Âm lịch đến Tết Nguyên Đán, cơ sở của bà thường phải huy động tất cả các thành viên trong gia đình, người già, trẻ con làm việc nhẹ, người lớn làm việc nặng hơn, đồng thời thuê thêm 10 - 15 lao động/ngày để đáp ứng tốt nhu cầu tiêu dùng bánh chưng của người dân trong dịp Tết.

Trung bình 1 ngày, cơ sở gói khoảng trên 3 tạ gạo, chủ yếu đổ buôn cho các tiểu thương, nhà hàng trên địa bàn và các tỉnh lân cận.

Được biết, gia đình bà Nguyễn Thị Ảnh sinh ra trong một gia đình 4 đời làm nghề gói bánh chưng. Ngay từ nhỏ, bà đã phụ bố mẹ rửa lá, đãi gạo, gói bánh. Ngày đi lấy chồng, của hồi môn lớn nhất mà cha mẹ cho bà chính là nghề gói bánh chưng.

Đây là tâm huyết cả đời, dù phải thức khuya dậy sớm nhưng chưa bao giờ bà có ý định bỏ. Chỉ mong sao các con của mình sẽ giữ gìn, phát triển nghề của cha ông…

Bà Ảnh bật mí, tiêu chuẩn của chiếc bánh tiến Vua phải có hình thức đẹp, vuông thành sắc cạnh, màu sắc tươi tắn, gạo rền, thơm hương. Bánh thơm ngon không chỉ bởi lớp nhân đậm đà, lớp vỏ gạo cũng phải dẻo, mềm rền hạt, không nhão. Quá trình tạo nên sản phẩm kỳ công, đòi hỏi người gói có kỹ thuật, tâm huyết.

Người làm bánh chọn kỹ lá dong to bản sạch, gạo nếp chắc mẩy ngâm trong nước mưa lắng lọc, trong ngọt, gói ghém với đậu xanh, thịt tươi thớ nạc thớ mỡ, nêm gia vị muối tiêu thơm nức.

Đậm đà hương vị bánh chưng Cát Trù.

Chị Nguyễn Thị Hương, chủ cơ sở bánh chưng Hương Sơn (Cát Trù, xã Hùng Việt, huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ) chia sẻ, những ngày này, trung bình 1 ngày, gia đình chị gói khoảng trên 3 tạ gạo, chủ yếu đổ buôn cho các tiểu thương, nhà hàng trên địa bàn và các tỉnh lân cận'.

"Những ngày thường, gia đình tôi làm khoảng 50 - 60 kg gạo/ngày, bán chủ yếu tại Hà Nội. Nhưng vào ngày Tết, nhu cầu sử dụng bánh chưng tăng gấp 3- 4 lần, trung bình 1 ngày, tôi xuất ra thị trường trên 3.000 chiếc bánh", chị Hương cho hay.

Với những nguyên liệu cơ bản: Gạo nếp, đỗ xanh, thịt lợn, lá dong cũng như nhiều nơi khác đã làm nên thương hiệu bánh chưng Cát Trù. Tuy nhiên, điều làm nên sự khác biệt của bánh chưng Cát Trù có lẽ nằm ở khâu chuẩn bị nguyên liệu và cách gói.

Chị Nguyễn Thị Hương cho biết, để bánh ngon, không bị nhão thì khâu chuẩn bị nguyên liệu rất quan trọng. Lá dong phải chọn lá bánh tẻ, dày và cuống mỏng được trồng ở các tỉnh Hà Giang, Yên Bái... gạo là gạo nếp cái hoa vàng hoặc nếp nhung trồng ở Thái Bình, Nam Định... Đỗ xanh phải sạch vỏ, thơm, ngon, thịt lợn thường là thịt ba chỉ hoặc thịt nửa mỡ nửa nạc.

Trước khi gói, lá dong cần được rửa sạch, lau khô; gạo vo thật kỹ trước một giờ, để ráo nước, không nên ngâm gạo lâu vì như vậy gạo sẽ bị nở, khó gói và làm chua bánh nhanh; đỗ xanh nấu vừa chín tới, thịt lợn ướp đủ các loại gia vị cho đậm đà, gói xong phải luộc ngay bánh mới xanh.

Dù không gói bánh bằng khuôn nhưng bánh chưng Cát Trù vẫn được du khách trong và ngoài tỉnh “đánh tiếng” là ngon, dẻo và vuông vức, đều đẹp.

Để chiếc bánh vuông đẹp, mịn, rền thì lúc gói phải đỗ trong gạo, gạo trong lá và gói chặt tay. Khi bánh chín có màu xanh dịu nhẹ của lá dong, vị thơm sánh quyện của đỗ xanh với thịt lợn, dẻo ngon của gạo nếp khiến người thưởng thức cảm nhận được một món ăn vừa ngon vừa đậm đà và mang đặc trưng riêng của địa phương.

Bánh chín, vớt ra, rửa sạch sau đó xếp 2 chiếc úp vào nhau để lên một chiếc bàn và dùng một tấm ván đặt lên trên. Ngoài ra, đặt thêm một số vật nặng, như cái cối đá hay chiếc nồi gang to đầy nước, để ép cho bánh ráo nước, rền và ngon, có màu tươi xanh hấp dẫn và có thể để lâu không bị mốc.

Nghề làm bánh chưng đã ăn sâu vào máu của người dân Hùng Việt.

Ngày xưa, cuộc sống khó khăn, bánh chưng chỉ được ăn vào dịp lễ, Tết nhưng hiện nay, kinh tế khá giả, bánh chưng được người tiêu dùng sử dụng hàng ngày.

Vì vậy, nghề làm bánh chưng Cát Trù có quanh năm, đặc biệt vào các dịp Tết Nguyên đán, nhu cầu lại tăng cao và đây được coi là vụ sản xuất chính trong năm.

Vì thế, từ sáng đến đêm lúc nào trong nhà chị Hương cũng như các hộ dân trong thôn nhộn nhịp tiếng người ra vào tấp nập và bếp cũng luôn đỏ lửa. Bởi vậy mới nói, có mùi bánh chưng là thấy Tết và thường đến với làng bánh Cát Trù sớm hơn mọi nơi. Đó là mùi thơm của gạo nếp, đậu xanh và thịt lợn hòa quyện vào nhau lan tỏa khắp xóm khiến cho không khí Tết sớm tràn ngập cả một làng quê.

Trao đổi với PV, ông Bùi Xuân Vĩnh – Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Cẩm Khê cho biết: “Nghề làm bánh chưng ở Cát Trù mang lại hiệu quả kinh tế cao cho nhiều hộ gia đình với mức thu nhập ổn định. Nghề cũng đã tạo việc làm cho một số lượng lớn lao động dư thừa tại địa phương. Hi vọng trong thời gian tới, làng bánh chưng Cát Trù sẽ ngày càng được nhiều du khách trong và ngoài tỉnh biết đến…”.

Vừa đặt chân tới đầu làng Cát Trù, xã Hùng Việt, Cẩm Khê chúng tôi đã cảm nhận được không khí Tết tràn ngập nơi đây. Những xe chở lá dong xanh mướt, bao đậu xanh bóc vỏ vàng ươm, rồi gạo nếp, hạt tiêu... được người dân rộn ràng, tấp nập chuẩn bị và làn khói mang theo mùi vị đặc trưng của nồi luộc bánh chưng quện vào gió hương thơm bay ngào ngạt khắp một vùng quê.

Xuân Hiền