Rủi ro trái phiếu doanh nghiệp từ vụ Tân Hoàng Minh: Nhà đầu tư cần cân nhắc kĩ

Trước vụ việc Chủ tịch Tập đoàn Tân Hoàng Minh bị bắt vì có dấu hiệu vi phạm pháp luật liên quan việc phát hành trái phiếu và trước đó đã có nhiều doanh nghiệp bị tuýt còi về vấn đề này, các nhà đầu tư càng cần phải cẩn trọng với trái phiếu doanh nghiệp.

Từ vụ Chủ tịch Tân Hoàng Minh bị bắt, dư luận sẽ thận trọng hơn với trái phiếu doanh nghiệp

Ngày 5/4 vừa qua, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Tân Hoàng Minh, ông Đỗ Anh Dũng đã bị bắt để điều tra về tội lừa đảo, chiếm đoạt tài sản. Theo thông tin ban đầu từ phía Bộ Công an, ông Đỗ Anh Dũng có dấu hiệu vi phạm pháp luật liên quan việc phát hành trái phiếu, huy động tiền nhà đầu tư của các công ty thành viên thuộc Công ty TNHH thương mại dịch vụ khách sạn Tân Hoàng Minh (Tập đoàn Tân Hoàng Minh).

Trước đó, UBCKNN đã hủy 9 đợt bán trái phiếu của 3 công ty con thuộc Tập đoàn Tân Hoàng Minh.

Cụ thể, UBCKNN cho biết: Căn cứ hồ sơ, tài liệu và đề nghị của cơ quan có thẩm quyền về việc hủy bỏ các đợt phát hành trái phiếu của Công ty Ngôi Sao Việt, Công ty Cung điện Mùa đông, Công ty Soleil thuộc Tập đoàn Tân Hoàng Minh do có hành vi công bố thông tin sai sự thật, che giấu thông tin trong hoạt động phát hành trái phiếu riêng lẻ; căn cứ quy định tại Luật Chứng khoán năm 2019, Nghị định số 153/2020/NĐ-CP, ngày 3.4.2022, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đã ban hành Quyết định số 181/QĐ-UBCK hủy bỏ 9 đợt chào bán trái phiếu từ tháng 7.2021 đến tháng 3.2022 với tổng trị giá 10.030 tỉ đồng của Công ty Ngôi Sao Việt, Công ty Cung điện Mùa Đông, Công ty Soleil thuộc Tập đoàn Tân Hoàng Minh. 

Đây không phải là lần đầu UBCKNN có quyết định xử phạt với các doanh nghiệp liên quan đến phát hành trái phiếu.

Tháng 11/2021, UBCKNN đã ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty Cổ phần Tập đoàn VsetGroup do có hành vi chào bán trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) thông qua phương tiện thông tin đại chúng cho đối tượng nhà đầu tư không xác định mà không đăng ký với UBCKNN theo quy định của pháp luật chứng khoán; số tiền xử phạt vi phạm hành chính là 600 triệu đồng và đã yêu cầu DN phải thu hồi toàn bộ trái phiếu đã phát hành.

Đến tháng 12/2021, UBCKNN tiếp tục thực hiện thủ tục xử phạt Công ty Tập đoàn Cổ phần Tập đoàn Apec Group đối với hành vi tương tự. Trong thời gian tới, UBCKNN sẽ tiếp tục kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ việc phát hành trái phiếu của các DN phát hành với quy mô lớn so với vốn tự có, phát hành không có tài sản đảm bảo (TSĐB) và phát hành nhiều đợt.

Trước việc có không ít doanh nghiệp bị sờ gáy do những vi phạm liên quan đến phát hành trái phiếu doanh nghiệp, rõ ràng các nhà đầu tư sẽ càng cần phải cân nhắc hơn trước khi “xuống tiền” và nắm được những thông tin được Bộ Tài chính, UBCKNN khuyến nghị.

Trái phiếu doanh nghiệp có lãi suất cao nhưng tiềm ẩn rủi ro?

Theo Bộ Tài chính đánh giá, hiện thị trường TPDN vẫn tiềm ẩn một số rủi ro, cần giám sát chặt chẽ để thị trường phát triển lành mạnh. Cụ thể, đối với TSĐB của trái phiếu còn rủi ro.

Trong số các TPDN phát hành riêng lẻ các tháng đầu năm 2021, TPDN có TSĐB chiếm 50,9%; trái phiếu không có TSĐB chiếm 49,1% (trong đó trái phiếu do các TCTD và công ty chứng khoán phát hành chiếm 76%). Trong số 300 DN phát hành trái phiếu riêng lẻ trong các tháng đầu năm 2021, 207 DN phát hành trái phiếu có TSĐB. TSĐB của trái phiếu chủ yếu là bất động sản, chứng khoán, chương trình, dự án.

Mặc dù tỉ lệ trái phiếu có TSĐB cao nhưng thực tế chất lượng TSĐB chủ yếu là các dự án, tài sản hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu của DN. Giá trị của các tài sản này thường không định giá được chính xác hoặc có biến động mạnh theo diễn biến thị trường.

Theo đó, trường hợp thị trường bất động sản hoặc thị trường chứng khoán có biến động, giá trị TSĐB có thể không đủ để thanh toán gốc, lãi trái phiếu. Bên cạnh đó, TSĐB của trái phiếu có thể dùng để đảm bảo cho các khoản vay, khoản phát hành trái phiếu khác của DN do đó nhà đầu tư cần đánh giá kỹ các rủi ro này.

Đối với DN phát hành, trên thị trường vẫn có trường hợp DN phát hành TPDN với khối lượng lớn trong khi vốn chủ sở hữu nhỏ, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh lỗ qua các năm. Đặc biệt đối với nhóm bất động sản, trong số hơn 100 DN bất động sản phát hành TPDN riêng lẻ trong năm 2021 có 26 DN ghi nhận lỗ trong 6 tháng đầu năm 2021; tại thời điểm 30/6/2021, hệ số nợ vay trên vốn chủ hữu bình quân  của các DN bất động sản niêm yết là 2,5 lần, trong khi tỉ lệ này của các DN bất động sản chưa niêm yết là 8,1 lần.

Đối với các nhà đầu tư, số liệu thống kê cho thấy nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp có xu hướng giảm mua trên thị trường sơ cấp TPDN riêng lẻ, tuy nhiên, trên thị trường thứ cấp, tỉ lệ nắm giữ của các nhà đầu tư cá nhân vẫn rất cao.

Bộ Tài chính khuyến nghị trước khi cân nhắc mua TPDN riêng lẻ, nhà đầu tư cần nghiên cứu các quy định về điều kiện, tài liệu chứng minh và các quy định về xử phạt vi phạm đối với nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.

Khi được giới thiệu mua TPDN riêng lẻ, nhà đầu tư cần yêu cầu DN phát hành, tổ chức phân phối cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về: Tình hình tài chính của DN phát hành bao gồm cả tình hình huy động vốn trái phiếu, các chỉ tiêu đánh giá khả năng trả nợ của DN (hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu, hệ số khả năng thanh toán các khoản nợ ngắn/dài hạn, hệ số luân chuyển hàng tồn kho…); mục đích phát hành trái phiếu; TSĐB của trái phiếu…

Ngoài ra, sau khi mua trái phiếu, nhà đầu tư cần thường xuyên cập nhật về tình hình tài chính, khả năng trả nợ của DN phát hành và việc sử dụng vốn huy động từ trái phiếu có phù hợp với mục đích phát hành trái phiếu hay không.

Bộ Tài chính khuyến nghị nhà đầu tư cá nhân không nên mua TPDN riêng lẻ nếu không có khả năng và nguồn lực để đánh giá đầy đủ rủi ro của trái phiếu… Nhà đầu tư cần hết sức lưu ý nguyên tắc đầu tư cơ bản là lãi suất cao sẽ đi kèm với rủi ro cao, do đó phải hết sức thận trọng đánh giá kỹ về các rủi ro…

Nhà đầu tư cũng cần lưu ý việc các TCTD, công ty chứng khoán phân phối TPDN không có nghĩa là các tổ chức này đảm bảo an toàn cho việc mua trái phiếu. Các tổ chức này chỉ là DN cung cấp dịch vụ, hưởng phí dịch vụ từ DN phát hành mà không chịu trách nhiệm về việc thẩm định/đánh giá về tình hình tài chính và khả năng trả nợ của DN phát hành, do đó không có trách nhiệm về việc DN có hoàn trả gốc và lãi trái phiếu khi đến hạn hay không. Rủi ro của trái phiếu vẫn là rủi ro của DN phát hành.

Hà Dũng