Thay đổi tư duy, cách làm khuyến nông

“Tôi đánh giá rất cao sự chuyển biến về tư duy, cách làm của Trung tâm KNQG trong việc tiếp cận được với tư duy, chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn của ngành”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.

Năm 2022, mặc dù điều kiện hoạt động còn gặp nhiều khó khăn, tuy nhiên hệ thống khuyến nông, các đơn vị, tổ chức tham gia hoạt động khuyến nông đã có những điều chỉnh kịp thời, phù hợp với tình hình thực tế. Các dự án khuyến nông, nhiệm vụ khuyến nông thường xuyên triển khai đảm bảo yêu cầu, tiến độ và mục tiêu, kế hoạch đề ra.

5 nhiệm vụ trọng tâm

Phát biểu tại Hội nghị khuyến nông toàn quốc năm 2022 diễn ra vào ngày 27/7 tại Quảng Ninh, ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cho biết: Thực hiện nhiệm vụ Bộ NN-PTNT giao, Trung tâm KNQG đã triển khai 162 dự án, xây dựng 443 mô hình, 618 điểm trình diễn, thu hút 12.171 hộ tham gia, tổ chức 510 lớp tập huấn cho 15.359 lượt người và 420 lớp, 12.952 lượt người ngoài mô hình…

Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Trần Thanh Nam phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: An Lãng

Trong 6 tháng đầu năm 2022, 61 dự án khuyến nông trong lĩnh vực trồng trọt và BVTV đã xây dựng, cùng 38 dự án khuyến nông lĩnh vực chăn nuôi và thú y, 35 dự án khuyến ngư, 21 dự án khuyến lâm trồng rừng gỗ lớn, trồng cây lâm sản ngoài gỗ...

Các dự án cơ giới hóa, bảo quản chế biến và nghề muối cũng được triển khai xây dựng các mô hình tập trung vào các lĩnh vực: Cơ giới hóa trong sản xuất lúa, chế biến bảo quản gỗ, sản xuất muối sạch…

Công tác thông tin tuyên truyền, đào tạo huấn luyện, hợp tác khuyến nông được đẩy mạnh. Để tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương trong việc hình thành và hoạt động của Tổ khuyến nông cộng đồng, Trung tâm KNQG đã xây dựng, trình Bộ NN-PTNT phê duyệt Đề án nâng cao hiệu quả hoạt động công tác khuyến nông trên cơ sở kiện toàn mô hình tổ khuyến nông cộng đồng.

Theo ông Thanh, năm 2023, hoạt động khuyến nông sẽ chú trọng vào các nội dung trọng tâm, ưu tiên, trọng điểm như sản xuất nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp kinh tế, nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp hữu cơ, theo tiêu chuẩn VietGAP/VietGAHP, đảm bảo an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường gắn với chuyển đổi số, kinh tế thị trường.

Liên kết tổ chức sản xuất theo chuỗi, kinh tế hợp tác nhằm xây dựng vùng nguyên liệu, xây dựng các vùng sản xuất có mã số vùng trồng; sản phẩm có truy xuất nguồn gốc, cấp chứng nhận chất lượng theo tiêu chuẩn quy định tạo vùng nguyên liệu phục vụ chế biến, xuất khẩu và tiêu dùng trong nước các sản phẩm chủ lực của ngành.

Phát triển ngành nghề nông thôn theo chương trình OCOP. Phát triển kinh tế rừng, liên kết tổ chức sản xuất rừng gỗ lớn theo tiêu chuẩn FSC và lâm sản ngoài gỗ; khắc phục và ứng phó với biến đổi khí hậu, khôi phục sản xuất sau dịch bệnh…

Tại hội nghị, Thứ trưởng Trần Thanh Nam chia sẻ, có thể thấy được khát vọng kết nối hệ thống, đổi mới, sáng tạo, những chuyển biến để hệ thống khuyến nông thực sự gắn bó với nông dân ngày càng rõ nét.

Tuy nhiên, để khát vọng đó hóa hiện thực, Thứ trưởng Nam cho rằng, thời gian tới Trung tâm KNQG cần làm tốt 5 nhiệm vụ.

Một, Trung tâm KNQG cần tiếp tục phát huy tinh thần đổi mới, sáng tạo, xác định phương pháp hoạt động khuyến nông không chỉ đơn thuần là truyền đạt kiến thức khoa học kỹ thuật mà còn là chuyển giao tri thức tự nhiên, xã hội, mang tính lan tỏa đến người nông dân.

Hai, về mặt tổ chức sản xuất, công tác khuyến nông không chỉ đơn giản là kết quả của mô hình mà phải góp phần thay đổi tư duy, nhận thức của người nông dân. Đẩy mạnh vai trò tư vấn dịch vụ và mở rộng các dịch vụ phục vụ người dân.

Ba, để tiếp tục khẳng định vai trò và hoạt động phục vụ vì người nông dân tốt hơn, hệ thống khuyến nông cần xã hội hóa hoạt động khuyến nông, đa dạng hóa các nguồn lực, đẩy mạnh xã hội hóa công tác khuyến nông, tránh dựa vào nguồn vốn ít ỏi của ngân sách nhà nước…

Bốn, phải tổ chức lại sản xuất theo mô hình tổ hợp tác, HTX, kết nối thị trường… Tổ chức các lớp tập huấn để cán bộ khuyến nông cộng đồng hiểu về HTX, vận động người dân tham gia như thế nào, vấn đề thông tin thị trường, công nghệ số để có thể hướng dẫn, định hướng và tư vấn giúp người nông dân.

Năm, hệ thống khuyến nông cần tăng cường hơn nữa việc tham gia vào các nhiệm vụ chính trị xã hội ở địa phương…

Nâng cao sứ mệnh khuyến nông

Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan đánh giá cao những nỗ lực, cố gắng, kết quả hoạt động mà Trung tâm KNQG cũng như hệ thống khuyến nông toàn quốc đã đạt được trong thời gian qua.

“Tôi đánh giá rất cao sự chuyển biến về tư duy, cách làm của Trung tâm KNQG trong việc tiếp cận được với tư duy, chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn của ngành”, Bộ trưởng Hoan nhấn mạnh.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, hệ thống khuyến nông cần thay đổi tư duy, chiến lược hoạt động. Ảnh: An Lãng

Theo Bộ trưởng, Trung tâm KNQG đã có những bước đột phá trong việc thay đổi tư duy khuyến nông theo cách thức hoàn toàn mới. Công tác khuyến nông không chỉ còn giới hạn ở việc triển khai các mô hình trình diễn mà đã có độ phủ, bao trùm rộng lớn hơn rất nhiều.

Bên cạnh đó, hoạt động khuyến nông không chỉ gói gọn trong hoạt động của bộ máy Trung tâm KNQG hay khuyến nông các cấp mà đã kết nối được với doanh nghiệp; gắn khuyến nông nhà nước với khuyến nông của doanh nghiệp, xã hội.

Đặc biệt, việc tổ chức lại chương trình khuyến nông cộng đồng bước đầu đã cho những kết quả rất khả quan, góp phần không nhỏ đánh thức được những giá trị đích thực của khuyến nông; thay đổi cách nhìn nhận của người dân, lãnh đạo các địa phương, toàn xã hội với công tác khuyến nông.

Thời gian qua, chúng ta rất nặng lòng khi một số nơi xem nhẹ vai trò của khuyến nông. Từ thực tế đó, Bộ NN-PTNT đã đặt lại vấn đề tiếp cận tư duy mới trong hoạt động khuyến nông, mở rộng tầm nhìn khuyến nông, không chỉ dừng lại ở vấn đề kỹ thuật mà khuyến nông phải gắn với các vấn đề kinh tế, văn hóa, xã hội...

Chiến lược phát triển nông nghiệp hiện nay là chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp. Do đó, công tác khuyến nông cũng phải chuyển đổi tư duy từ hỗ trợ sản xuất nông nghiệp sang hỗ trợ nông dân có kiến thức, kỹ năng làm kinh tế nông nghiệp.

Bên cạnh đó, hình thành hệ sinh thái khuyến nông mà hạt nhân là Trung tâm KNQG, hệ thống khuyến nông địa phương, gắn kết chặt chẽ với khuyến nông của các doanh nghiệp. Từ đó, sẽ hình thành được chuỗi khuyến nông từ vấn đề kỹ thuật tới vấn đề kinh tế, tiếp cận vấn đề thị trường.

Người đứng ngành nông nghiệp cho biết, sứ mệnh của khuyến nông là phải hiểu được đặc điểm tâm lý, tập quán sản xuất, sản phẩm đặc trưng của mỗi vùng miền, các thị trường tiêu thụ, sự đứt gãy của chuỗi ngành hàng… Từ đó, hệ thống khuyến nông phải gắn kết lại, không để xảy ra tình trạng đứt gãy. Bởi lẽ, đứt gãy của hệ thống khuyến nông cũng là sự đứt gãy chuỗi giá trị ngành hàng nông sản.

Thậm chí, nếu không có khuyến nông, chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn không thể đến với nông dân. Tuy nhiên, nếu chúng ta không hiểu được nông dân đang cần gì, giúp họ điều gì thì công tác khuyến nông chắc chắn sẽ không thành công.

Khuyến nông hiện nay không chỉ dừng lại ở việc làm nông nghiệp, hướng dẫn kỹ thuật mà phải cung cấp nhiều kiến thức, kỹ năng, thông tin, giúp người nông dân tổ chức lại sản xuất, nâng cao tri thức, đi vào kinh tế tập thể, tổ chức lại ngành hàng.

Đặc biệt, khuyến nông phải đi vào câu chuyện xây dựng nông thôn mới, tổ chức nhiều hoạt động trong khu vực nông nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn như xây dựng sản phẩm OCOP; phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn; phát triển HTX...

Khuyến nông phải thực hiện sứ mệnh kết nối, gắn kết các cơ quan khác trong Bộ NN-PTNT để đưa những vấn đề về tổ chức lại sản xuất, thị trường đến với nông dân. Hỗ trợ nông dân những công nghệ, kỹ thuật, thông tin, kiến thức không theo từng dự án mà phải có những hoạt động mang tính chất cộng đồng để đúng theo khẩu hiệu “ở đâu có nông dân, ở đó có khuyến nông”.

“Để hoàn thành được những sứ mệnh này, bản thân mỗi cán bộ khuyến nông phải nhận thức được trách nhiệm cao cả của mình là phục vụ cho sự phát triển của ngành nông nghiệp, nông dân. Mỗi cán bộ khuyến nông phải xác định tâm thế, thái độ phục vụ của mình trước rồi mới đến vấn đề tổ chức bộ máy, cơ chế chính sách; không nên tư duy theo lối mòn là kinh phí đến đâu thì chỉ triển khai hoạt động đến đó”, Bộ trưởng Hoan nói.

Mai Chiến