Nhộn nhịp làng bánh chưng Cát Trù ngày Tết

Mỗi khi Tết đến xuân về, trong mâm cỗ Tết cổ truyền của người Việt không thể thiếu chiếc bánh chưng xanh. Những ngày giáp Tết, nhiều người dân và du khách thập phương lại về Cát Trù để tìm mua bánh chưng, thơm ngon nức tiếng trong, ngoài tỉnh.

Vừa đặt chân tới đầu làng Cát Trù, xã Hùng Việt, Cẩm Khê (Phú Thọ) chúng tôi đã cảm nhận được không khí Tết tràn ngập nơi đây. Những xe chở lá dong xanh mướt, bao đậu xanh bóc vỏ vàng ươm, rồi gạo nếp, hạt tiêu... được người dân rộn ràng, tấp nập chuẩn bị và làn khói mang theo mùi vị đặc trưng của nồi luộc bánh chưng quện vào gió hương thơm bay ngào ngạt khắp một vùng quê.

Nghề làm bánh chưng đã ăn sâu vào máu của người dân Hùng Việt

Theo các cụ cao niên ở đây kể lại, nghề làm bánh chưng ở Cát Trù đã có từ rất lâu đời. Lâu đến nỗi những người làm bánh có thâm niên trong xã cũng không nhớ nổi, chỉ biết rằng, xưa kia, bánh chưng Cát Trù đã có mặt ở khắp các chợ quê, được mọi người ưa chuộng. Trải qua những thăng trầm, biến cố, nghề làm bánh chưng ở Cát Trù cũng có nhiều thay đổi.

Chị Nguyễn Thị Hương, chủ cơ sở bánh chưng Hương Sơn chia sẻ: ''Bắt đừ ngày 15/12 âm lịch đến Tết Nguyên đán, tôi phải huy động tất cả các thành viên trong gia đình, người già, trẻ con làm việc nhẹ, người lớn làm việc nặng hơn, đồng thời thuê thêm 10- 15 lao động/ngày để đáp ứng tốt nhu cầu tiêu dùng bánh chưng của người dân trong dịp Tết. Những ngày này, trung bình 1 ngày, gia đình tôi gói khoảng trên 3 tạ gạo, chủ yếu đổ buôn cho các tiểu thương, nhà hàng trên địa bàn và các tỉnh lân cận''.

"Những ngày thường, gia đình tôi làm khoảng 50 - 60 kg gạo/ngày, bán chủ yếu tại Hà Nội, vào ngày Tết, nhu cầu sử dụng bánh chưng tăng gấp 3- 4 lần, trung bình 1 ngày, tôi xuất ra thị trường trên 3.000 chiếc bánh, chị Hương bộc bạch.

Với những nguyên liệu cơ bản: Gạo nếp, đỗ xanh, thịt lợn, lá dong cũng như nhiều nơi khác đã làm nên thương hiệu bánh chưng Cát Trù. Tuy nhiên, điều làm nên sự khác biệt của bánh chưng Cát Trù có lẽ nằm ở khâu chuẩn bị nguyên liệu và cách gói.

Cơ sở làm bánh chưng của gia đình chị Hương mỗi ngày xuất bán ra thị trường hơn 300 chiếc

Để bánh ngon, không bị nhão thì khâu chuẩn bị nguyên liệu rất quan trọng. Lá dong phải chọn lá bánh tẻ, dày và cuống mỏng được trồng ở các tỉnh như: Hà Giang, Yên Bái... gạo là gạo nếp cái hoa vàng hoặc nếp nhung trồng ở Thái Bình, Nam Định, đỗ xanh phải sạch vỏ, thơm, ngon, thịt lợn thường là thịt ba chỉ hoặc thịt nửa mỡ nửa nạc.

Theo người dân nơi đây cho biết, trước khi gói, lá dong cần được rửa sạch, lau khô; gạo vo thật kỹ trước một giờ, để ráo nước, không nên ngâm gạo lâu vì như vậy gạo sẽ bị nở, khó gói và làm chua bánh nhanh; đỗ xanh nấu vừa chín tới, thịt lợn ướp đủ các loại gia vị cho đậm đà, gói xong phải luộc ngay bánh mới xanh.

Dù không gói bánh bằng khuôn nhưng bánh chưng Cát Trù vẫn được du khách trong và ngoài tỉnh “đánh tiếng” là ngon, dẻo và vuông vức, đều đẹp

Để chiếc bánh vuông đẹp, mịn, rền thì lúc gói phải đỗ trong gạo, gạo trong lá và gói chặt tay. Khi bánh chín có màu xanh dịu nhẹ của lá dong, vị thơm sánh quyện của đỗ xanh với thịt lợn, dẻo ngon của gạo nếp khiến người thưởng thức cảm nhận được một món ăn vừa ngon vừa đậm đà và mang đặc trưng riêng của địa phương.

Cụ Nguyễn Thị Thuận đang tước lá dong để gói bánh  

Ở cái tuổi xưa nay hiếm nhưng cụ Nguyễn Thị Thuận hơn 80 tuổi nhưng cụ vẫn còn minh mẫn, đôi tay khéo léo, nhanh nhẹn, miệt mài cùng con cháu, ngày đêm làm ra những chiếc bánh chưng thơm ngon, phục vụ cho khách hàng khắp nơi. 

Cụ Thuận tâm sự: "Cùng với lịch sử ra đời nghề làm bánh chưng ở địa phương, gia đình tôi có tới 3 đời làm nghề này, từ đời cụ, đời ông, đời cha sau đó truyền lại cho cụ, không phải học hỏi đâu xa cứ thế mà làm. Duy trì nghề truyền thống của ông cha, tôi đã gắn bó với nghề từ thủa thiếu thời cho đến bây giờ".  

Bánh chín, vớt ra, rửa sạch sau đó xếp 2 chiếc úp vào nhau để lên một chiếc bàn và dùng một tấm ván đặt lên trên, đặt thêm một số vật nặng, như cái cối đá hay chiếc nồi gang to đầy nước, để ép cho bánh ráo nước, rền và ngon, có màu tươi xanh hấp dẫn và có thể để lâu không bị mốc.

Khi trời về chiều cũng là lúc mọi công đoạn gói bánh hoàn tất, bánh được xếp vào những nồi to đặt lên bếp.

Ngày xưa, cuộc sống khó khăn, bánh chưng chỉ được ăn vào dịp lễ, Tết nhưng hiện nay, kinh tế khá giả, bánh chưng được người tiêu dùng sử dụng hàng ngày. Vì vậy, nghề làm bánh chưng Cát Trù có quanh năm, đặc biệt vào các dịp Tết Nguyên đán, nhu cầu lại tăng cao và đây được coi là vụ sản xuất chính trong năm.

Vì thế từ sáng đến đêm lúc nào trong nhà chị Hương cũng như các hộ dân trong thôn nhộn nhịp tiếng người ra vào tấp nập và bếp cũng luôn đỏ lửa, thế mới nói Tết đến với làng bánh Cát Trù sớm hơn mọi nơi, mùi thơm của gạo nếp, đậu xanh và thịt lợn hòa quyện vào nhau lan tỏa khắp xóm khiến cho không khí Tết tràn ngập cả một làng quê.

Bánh chưng Cát Trù nhộn nhịp đón Tết

Trò chuyện với phóng viên, ông Đặng Trần Lương, Phó Chủ tịch UBND xã Hùng Việt cho biết: "Bánh chưng Cát Trù làm ra rất được ưa chuộng và thường được khách hàng đến lấy hoặc mang giao ngay trong đêm để kịp cung ứng cho các chợ, các siêu thị trong và ngoài tỉnh. Đồng thời, bánh chưng Cát Trù đã đạt sản phẩm OCOP trong thời gian qua, góp phần tích cực vào xây dựng nông thôn thôn mới trên địa bàn xã".

Chúng tôi rời làng Cát Trù khi bóng chiều đã ngả mà trong tôi không thể rời khỏi hình ảnh những tệp lá dong xanh mướt, những thúng gạo nếp thơm tho và nồi bánh chưng đang bập bùng lửa cháy suốt ngày đêm.

Xuân Hiền