Nông nghiệp hữu cơ và nông nghiệp an toàn khác nhau như thế nào?

Sản xuất nông nghiệp hữu cơ (NNHC) là một trong những phương thức canh tác cho ra các sản phẩm sạch, an toàn với ưu điểm vượt trội là thân thiện với môi trường.

Có những ý kiến cho rằng, sản xuất NNHC chỉ đơn thuần là không sử dụng hoá chất (phân bón hoá học, thuốc bảo vệ thực vật, chất kích thích sinh trường…) trong sản xuất nông nghiệp để cho sản phẩm an toàn. Cách hiểu này là không toàn diện, vì không hiểu rõ, hiểu không đầy đủ những điều kiện để sản xuất NNHC ngoài yếu tố không sử dụng hoá chất.

Đồng thời có sự nhầm lẫn giữa phương thức sản xuất NNHC với phương thức sản xuất nông nghiệp an toàn. Bởi vì trong các quy trình sản xuất nông nghiệp an toàn vẫn được phép sử dụng hoá chất (phân hoá học, thuốc bảo vệ thực vật…) với một liều lượng hợp lý trong phạm vi tiêu chuẩn cho phép mà không gây ra ảnh hưởng đến môi trường.

Sản xuất hữu cơ đem lại nhiều lợi ích và sản phẩm đảm bảo an toàn.

Thực trạng hiện nay về vệ sinh an toàn thực phẩm đang ở tình trạng báo động và là một thách thức lớn đối với đất nước. Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ đã có chủ trương đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp an toàn. Nhưng, cũng có những ý kiến và quan điểm lại coi NNHC gần như là biện pháp cứu cánh để giải quyết vấn đề an toàn thực phẩm, từ đó đưa ra chủ trương đẩy mạnh sản xuất NNHC một cách chưa hợp lý.

Trường hợp này có thể có sự nhầm lẫn giữa NNHC và sản xuất nông nghiệp an toàn mà không biết rằng, sản xuất NNHC phải đảm bảo các điều kiện rất nghiêm ngặt đã được quy định như đất canh tác không có kim loại nặng hoặc kim loại nặng dưới ngưỡng cho phép; đất canh tác chưa kinh qua sử dụng phân hoá học.

Nếu đã bón phân hoá học thì phải có 3 năm chuyển đổi, tức là 3 năm đó liên tục không được bón bất kỳ một loại phân hoá học nào và các loại hoá chất khác, như thuốc bảo vệ thực vật, chất kích thích sinh trưởng, chất bảo quản…

Khu vực canh tác NNHC phải được cách ly nguồn nước bẩn, nước ô nhiễm, nhất là ô nhiễm do sử dụng hoá chất bảo vệ thực vật và các nguồn nước bẩn khác... Thực hiện đúng các điều kiện như nói ở trên thì sản phẩm được sản xuất ra mới được gọi là sản phẩm hữu cơ.

Các nguyên tắc chung trong sản xuất NNHC

Chủ tịch Hiệp hội Nông nghiệp hữu cơ Việt Nam (VOAA) TSKH Hà Phúc Mịch đã giới thiệu về những nguyên tắc chung của sản xuất nông nghiệp hữu cơ.

Theo TSKH. Hà Phúc Mịch, Chủ tịch VOAA, NNHC trên toàn thế giới đều tuân thủ theo 4 nguyên tắc nông nghiệp hữu cơ do tổ chức Liên đoàn các phong trào nông nghiệp hữu cơ Quốc tế (IFOAM) thông qua tại Đại hội nông nghiệp hữu cơ thế giới.

“Bốn nguyên tắc gồm: Nguyên tắc về sức khỏe, nguyên tắc về sinh thái, nguyên tắc về sự công bằng, nguyên tắc về sự cẩn trọng. Những nguyên tắc này được coi là kim chỉ nam, xuyên suốt cho các tiêu chuẩn kỹ thuật và chính sách cho nông nghiệp hữu cơ”, ông Mịch nhấn mạnh.

Người đứng đầu VOAA cho biết, năm 2016, trên thế giới có 179 quốc gia sản xuất NNHC, trong đó có 87 quốc gia đã có Tiêu chuẩn quốc gia (Theo FiBL - 2016), phần lớn các quốc gia này quy định bắt buộc áp dụng theo Tiêu chuẩn hữu cơ (77 quốc gia). Các quốc gia phát triển sản xuất hữu cơ đều nhận thấy sự quan trọng của việc ban hành Tiêu chuẩn quốc gia.

Tiêu chuẩn nhằm 2 mục tiêu chủ yếu là: Thúc đẩy sản xuất nội địa hướng tới xuất khẩu; nhưng vẫn đảm bảo giữ vững 4 nguyên tắc kim chỉ nam của nông nghiệp hữu cơ là sức khỏe, sinh thái, cẩn trọng, công bằng.

Theo IFOAM, lịch sử sản xuất hữu cơ của thế giới đã trải qua 3 giai đoạn gồm hữu cơ 1.0; hữu cơ 2.0; hữu cơ 3.0. Trong đó, nông nghiệp hữu cơ 3.0 từ năm 2015 đến nay thực hiện với 6 chiến lược chính.

“Chương trình hữu cơ 3.0 kêu gọi sự hợp tác để nâng cao nhận thức về hữu cơ, để thúc đẩy một môi trường chính sách thuận lợi hơn cho phát triển hữu cơ từng quốc gia, khu vực và trên toàn cầu. Tất cả các bên liên quan và các nhà hoạch định chính sách đều nên tham gia vào việc xây dựng các chiến lược địa phương và quốc tế, nhằm thúc đẩy sự ứng dụng của hữu cơ 3.0 trên toàn cầu”, Chủ tịch Hà Phúc Mịch chia sẻ.

Với nông nghiệp hữu cơ ở Việt Nam, đầu những năm 90 có một số tổ chức phi chính phủ của các nước đã đến Việt Nam nghiên cứu và đầu tư một số dự án sản xuất hữu cơ. Đầu tiên là dự án trồng chè hữu cơ tại xã Tức Tranh (huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên) của tổ chức CIDCE.

Sự ra đời của các công ty về sản xuất và tiêu thụ sản phẩm hữu cơ như công ty Ecolink và Hanoi Organics (HO) đã góp phần thúc đẩy xuất khẩu chè hữu cơ, rau quả hữu cơ.

Từ năm 2005, tổ chức Phát triển Nông nghiệp Châu Á của Đan Mạch (ADDA) đã đến Việt Nam khảo sát và phát triển dự án về nông nghiệp hữu cơ…

Năm 2011, Hiệp hội Nông nghiệp hữu cơ Việt Nam “ra đời”. Đây là một bước ngoặt của phong trào phát triển NNHC Việt Nam. Hiệp hội sau khi ra đời đã có những kết quả hoạt động thực chất; nhất là tư vấn, đề xuất với Bộ NN-PTNT, Bộ Khoa học Công nghệ và Chính phủ về ban hành chính sách. Thúc đẩy kết nối các cá nhân, đơn vị tham gia chuỗi tiêu thụ sản phẩm hữu cơ.

Đồng thời, Hiệp hội là ngôi nhà chung, là trung tâm tập hợp những cá nhân, đơn vị có tâm huyết tham gia nghiên cứu, sản xuất, phân phối tiêu thụ sản phẩm hữu cơ.

Quốc Tùng