Rau xôi: Nét văn hóa ẩm thực độc đáo của đồng bào Mường ngày Tết

Mặc dù, đã từng thưởng thức nhiều món ăn của đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh nhưng món rau xôi của người Mường Thanh Sơn (Phú Thọ) để lại trong chúng tôi nhiều ấn tượng.

Nguyên liệu để chế biến món rau xôi được hái trong vườn nhà

Trong mâm cỗ lá, bên cạnh những món ăn nhiều chất đạm, béo, món rau xôi dân dã gồm nhiều loại rau như rau ngót, măng, hoa đu đủ, quả đu đủ, bắp bi chuối, cà…giúp cân bằng lại vị giác và thường được ăn hết trong mâm.

Trò chuyện với PV, bà Đinh Thị Vụ, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Đông Cửu, huyện Thanh Sơn chia sẻ: “Từ xưa đến nay, rau xôi không chỉ là món ăn truyền thống của người Mường mà còn là vị thuốc bởi những loại rau xôi có vị đắng, chát vốn có tính nóng và có tác dụng rất tốt trong phòng chống cảm cúm, chống các loại gió độc, tăng sức đề kháng cho cơ thể...vì thế món rau xôi rất được đồng bào ưa chuộng”.

Tuy là một món ăn đơn giản và bình dị từ những sản vật của núi rừng qua bàn tay khéo léo của người phụ nữ Mường trở thành món ăn đặc sản.

Đến thăm gia đình chị Thảo vào đúng lúc gia đình đang chuẩn bị hái rau vào để làm xôi, bày cỗ cúng Tổ tiên trong ngày Tết cổ truyền của dân tộc.

Chị Thảo tay cầm mắn lá bộc bạch tâm sự: “Mâm cỗ của người Mường gồm có nhiều món nhưng không thể thiếu món rau xôi. Rau xôi gồm những loại rau hái trong vườn nhà, trên rừng”.

Sau khi bắc chõ gỗ lên bếp, chị Thảo đổ nước vào chõ rồi nhóm bếp, đun đến khi nước sôi thì cho tất cả các loại rau, quả vào đậy nắp đun khoảng 15- 20 phút tới khi ngửi thấy mùi thơm của các loại rau, đặc biệt là lá lốt thì rau đã chín. Rau được đồ chín bằng hơi nên không nát, khi chín những loại rau này vẫn giữ được sắc màu, rất xanh, rất đậm đà.

Tết năm nay, gia đình chị Hà Thị Nguyệt, Chủ tịch Hội phụ nữ xã Đông Cửu, huyện Thanh Sơn chuyển vào ở trong ngôi nhà vừa mới xây xong nên gia đình chị làm mấy mâm cơm vừa cúng tổ tiên vừa mời anh em trong họ đến vui chung.

Ngay từ sáng sớm, gia đình chị Nguyệt đã ra vườn hái những loại rau trồng trong vườn như đỗ, lá đu đủ bánh tẻ, quả đu đủ xanh, hoa đu đủ đực, lá sắn, lá mùi tàu, rau bí, hoa bí, rau thơm, rau ngót, cải, măng, rau ngải cứu, rau teeng, bắp bi chuối, lá lốt…Rau hái về, rửa sạch, để ráo nước rồi thái nhỏ, trộn đều. Để xôi rau, người Mường thường đồ bằng chõ gỗ.

Các loại rau, lá được cho vào chõ xôi làm bằng thân cây rỗng

Lý giải về việc xôi rau mà không luộc, chị Nguyệt cho biết: Rau xôi lên sẽ giữ được hương vị và giữ được màu sắc tự nhiên. Đồng thời, rau xôi đạt tiêu chuẩn là phải giữ được màu xanh của các loại rau, màu trắng của quả cà rừng, của hoa đu đủ đực và màu nâu nhạt của hoa chuối rừng.

Ngoài ra, phải giữ được vị chát, đắng đặc trưng của rau ngải cứu, lá hoa đu đủ, rau teeng.. Đây là món ăn đơn giản nhưng thường là món được ăn hết trong mâm cỗ.

Nhìn thành quả từ những sản vật của núi rừng được chị Nguyệt trang trí đẹp mắt dâng lên bàn thờ tổ tiên, chúng tôi càng hiểu rõ hơn về ẩm thực độc đáo, phong phú, gần gũi, mộc mạc của người Mường.

Dù bị chịu ảnh hưởng từ cuộc sống hiện đại nhưng văn hóa ẩm thực của người Mường nói chung, người Mường xã Đông Cửu nói riêng vẫn được gìn giữ và phát huy.

Tuy nhiên, với những món ăn đơn giản, bình dị như rau xôi đã thu hút được nhiều thực khách đến với các bản Mường vùng cao.

Xuân Hiền