Những giải pháp đột phá và thành quả bước đầu về phát triển nông nghiệp hữu cơ tại Đồng Nai

Dù không có lợi thế phát triển nông nghiệp hữu cơ, nhưng đến nay Đồng Nai đã có 2 loại cây được chứng nhận sản xuất hữu cơ với quy mô 7 ha.

 

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai Võ Văn Phi khảo sát các vườn tiêu hữu cơ tại địa phương. Ảnh: MS.

Hướng đi mới của ngành nông nghiệp Đồng Nai

Việc sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật, kháng sinh như một yếu tố quan trọng của thâm canh góp phần làm nên những thành tự to lớn của nông nghiệp thời gian qua, đặc biệt trong thời kỳ đổi mới. Tuy tạo ra được số lượng nông sản lớn nhưng chất lượng chưa cao nên thu nhập của đại bộ phận người dân vẫn còn thấp do phải cạnh tranh với thị trường phân khúc giá rẻ.

Ngoài ra, phương thức sản xuất thâm canh cao dựa trên nền phân bón và thuốc bảo vệ thực vật hóa học đã tạo ra năng suất trần không còn nhiều cơ hội để phát triển, đồng thời gây ô nhiêm môi trường (đất, nước, không khí).

Hệ thống canh tác nông nghiệp hữu cơ đã và đang là xu hướng phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới, khi yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm, chất lượng nông sản và môi trường tăng lên.

Nông nghiệp hữu cơ là một trong những hướng đi của nông nghiệp Việt Nam nói chung và của tỉnh Đồng Nai nói riêng trong thời gian tới nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu, nhất là thị trường châu Âu.

Ông Cao Tiến Sỹ, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Đồng Nai.

Sản xuất nông nghiệp hữu cơ sẽ mang lại nhiều lợi ích như tạo lập giá trị kinh tế cao hơn các sản phẩm thông thường; đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng; không gây ảnh hưởng đến môi trường; có thể kết hợp với các loại hình kinh tế khác để mang lại thu nhập cao hơn cho người sản xuất.

Những kết quả bước đầu

Phát triển nông nghiệp hữu cơ là một trong những nhiệm vụ đột phá của ngành Nông nghiệp tỉnh Đồng Nai đã được đề ra tại Nghị quyết Đại hội Đại biểu lần thứ XI Đảng bộ tỉnh, nhiệm kỳ 2020-2025 và Kế hoạch số 110-KH/TU ngày 31/12/2021 của BCH Đảng bộ tỉnh về “Phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp theo hướng hữu cơ gắn với công nghiệp chế biến và thị trường tiêu thụ sản phẩm trên địa bàn tỉnh Đồng Nai đến năm 2025”.

Nhằm cụ thể hóa các mục tiêu được giao, UBND tỉnh Đồng Nai đã chỉ đạo các sở, ngành và đặc biệt là Sở NN-PTNT tỉnh Đồng Nai thực hiện vai trò chủ trì trong việc tham mưu đề xuất xây dựng các chương trình, đề án, dự án, chính sách cụ thể để thực hiện.

Cụ thể là Chỉ thị về phát triển nông nghiệp hữu cơ, Kế hoạch phát triển công nghệ sinh học ngành nông nghiệp đến năm 2030; Kế hoạch thực hiện Chương trình phát triển nghiên cứu, sản xuất giống phục vụ cơ cấu lại ngành nông nghiệp; Chương trình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) giai đoạn 2021-2025; Chương trình Khuyến nông 5 năm (2021 -2025); Chính sách về hỗ trợ sản xuất an toàn. Xây dựng đề án phát triển nông nghiệp hữu cơ.

Ông Nguyễn Hồng Lam - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Quế Lâm (thứ 2 từ phải sang) thăm mô hình trồng lúa hữu cơ tại huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai.

Để hoàn thành mục tiêu của tỉnh đề ra đến năm 2025 diện tích canh tác nông nghiệp hữu cơ đạt  khoảng 1,5% (3.300ha) tổng diện tích đất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh. Ngoài các cơ chế chính sách, chương trình, đề án đã được tỉnh ban hành, hiện nay Sở NN-PTNT Đồng Nai đang phối hợp các ngành, địa phương đã tổ chức mời gọi các doanh nghiệp tham gia sản xuất nông nghiệp hữu cơ.

Trong đó có Doanh nghiệp tư nhân Lâm San sản xuất hồ tiêu hữu cơ; Công ty Cổ phần Tập đoàn Quế Lâm xây dựng chuỗi liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ với quy mô khoảng 200 ha trên các phẩm lúa, bắp, đậu nành và chăn nuôi heo hữu cơ; Công ty TNHH Lộc Trời liên kế với hộ dân trồng lúa tại huyện Định Quán.

Đồng Nai là tỉnh không có lợi thế khi phát triển sản xuất nông nghiệp hữu cơ nhưng với lợi thế về truyền thống phát triển sản xuất nông nghiệp. Những năm qua, với sự cần cù chịu khó của người nông dân và sự quan tâm của các cấp chính quyền đến nay toàn tỉnh có 2 loại cây được chứng nhận sản xuất hữu cơ với quy mô 7 ha. Đó là hồ tiêu hữu cơ với quy mô 3,5 ha và rau hữu cơ với quy mô 3,5 ha.

Bên cạnh đó, hiện Đồng Nai có 80 chủ thể tổ chức sản xuất theo hướng hữu cơ với quy mô hơn 1.454ha và 23.720 con gia súc, gia cầm.

Tháo gỡ khó khăn

Cùng những kết quả đạt được, phát triển sản xuất nông nghiệp hữu cơ của tỉnh Đồng Nai vẫn còn đối mặt với những khó khăn, thách thức và chia làm 5 nhóm.

Đối với người sản xuất: Tập quán sử dụng phân bón vô cơ, hóa chất nhằm đáp ứng các yêu cầu năng suất, sản lượng vẫn còn ăn sâu vào suy nghĩ của nông dân; thiếu nhân lực khi chuyển sang canh tác hữu cơ; tổ chức, cá nhân tham gia sản xuất nông nghiệp hữu cơ còn hạn chế về số lượng và quy mô; năng suất cây trồng vật nuôi, thu nhập của người sản xuất nguy cơ giảm nếu người tiêu dùng không nhận thức và trả đúng giá trị của sản phẩm.

Vùng sản xuất: Do đặc điểm thổ nhưỡng cùng với việc việc lạm dụng  phân bón vô cơ và hóa chất trong quá trình canh tác trước đây nên nhiều vùng sản xuất của tỉnh bị ô nhiễm ở các mức độ khác nhau; áp lực đô thị hóa và tốc độ phát triển công nghiệp ảnh hưởng vùng sản xuất hữu cơ; quy mô sản xuất nhỏ lẻ người dân không có điều kiện bố trí cách ly khu vực sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ.

Trang trại trồng rau của Organica ở Long Thành (Đồng Nai) - Ảnh: Chí Nhân.

Về chính sách: Nghị định109/2018/NĐ-CP của chính phủ về nông nghiệp hữu cơ đã quy định chính sách khuyến khích phát triển nông nghiệp hữu cơ bao quát các khâu từ sản xuất đến tiêu thụ như: chính sách khuyến nông, khoa học, chính sách tín dụng, liên kết sản xuất tiêu thụ sản phẩm, đào tạo nghề, chính sách về giống, xúc tiến thương mại, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp...

Các chính sách được ban hành chưa đủ sức thu hút tổ chức, cá nhân tham gia; hơn nữa các chính sách này được áp dụng tại nhiều văn bản khác nhau đã được ban hành và chưa đồng bộ nên khó khăn cho việc áp dụng nhất là cấp cơ sở.

Cơ quan quản lý Nhà nước: Quy trình canh tác và định mức kinh tế kỹ thuật, tài liệu hướng dẫn sản xuất nông nghiệp hữu cơ chưa được ban hành gây khó khăn cho việc áp dụng thống nhất trên quy mô lớn. Thị trường vật tư đầu vào sử dụng cho sản xuất hữu cơ chưa phát triển. Chi phí chứng nhận sản phẩm hữu cơ cao.

Thị trường tiêu thụ sản phẩm hữu cơ hiện nay còn nhỏ, chủ yếu sản phẩm được nhập khẩu, tiêu thụ tập trung tại các kênh phân phối hiện đại. Nguồn cung các sản phẩm hữu cơ nội địa còn rất hạn chế; người tiêu dùng chưa thực sự tin tưởng do chưa phân biệt được chất lượng của sản phẩm hữu cơ với sản phẩm thông thường; từ đó sản phẩm khó tiêu thụ và giá bán sản phẩm không cao không đủ bù đắp chi phí sản xuất; đây là khó khăn lớn nhất trong việc phát triển sản xuất nông nghiệp hữu cơ trên địa bàn tỉnh.

5 giải pháp thúc đẩy phát triển

Để triển khai phát triển nông nghiệp hữu cơ, Đồng Nai đã đưa ra 5 giải pháp thực hiện như sau:

Một là, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, vận động để người sản xuất và người tiêu dùng hiểu được ý nghĩa của sản xuất  hữu cơ không chỉ mang lại lợi ích trước mắt về kinh tế mà còn là vấn đề sức khỏe con người, môi trường sinh thái và phát triển toàn diện, bền vững; giúp người tiêu dùng phân biệt được giữa sản phẩm hữu cơ và sản phẩm sản xuất theo quy trình thông thường.

Nông dân ứng dụng kỹ thuật hiện đại vào sản xuất.

Hai là, rà soát hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách. Nghiên cứu, tham khảo các chính sách, kinh nghiệm phát triển nông nghiệp hữu cơ của các nước có điều kiện tương đồng để tham mưu hoạch định, triển khai các chính sách phát triển nông nghiệp hữu cơ của tỉnh.

Ba là, đẩy nhanh việc hỗ trợ địa phương xác định các vùng đảm bảo điều kiện sản xuất hữu cơ, ưu tiên theo hướng phát triển tập trung, quy mô hàng hóa gắn với phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái; liên kết sản xuất tiêu thụ theo chuỗi để kết nối đảm bảo kiểm soát tốt các yếu tố đầu vào, quy trình sản xuất, chăm sóc, ghi chép truy suất nguồn gốc, thu hoạch, vận chuyển, sơ chế, chế biến, tiêu thụ và phát triển vùng nguyên liệu phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu.

Bốn là, tăng cường công tác đào tạo, tập huấn về chuyên môn, nghiệp vụ cho đội  ngũ cán bộ quản lý, người sản xuất về phát triển nông nghiệp hữu cơ.

Năm là, ưu tiên hơn nữa trong việc xây dựng, triển khai các đề tài khoa học và giới thiệu, chuyển giao các kết quả nghiên cứu cho địa phương để phục vụ sản xuất hữu cơ; xây dựng kế hoạch giảm tác động môi trường./.

Cao Tiến Sỹ

Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Đồng Nai